Çocuğa diş fırçalama nasıl öğretilir?

Çocuğunuzun ilk dişlerinin belirmesiyle beraber, ağız sağlığına odaklanmanın vakti geldi. Peki çocuklara diş fırçalama nasıl öğretilmeli?

Çocuklar yeni şeyler öğrenmeyi ve keşfetmeyi sevse de diş fırçalamaya çok fazla yanaşmaz. Genelde diş fırçalama konusuna mesafeli yaklaşan çocuklar ya fırçalamak istemez ya da zorla fırçalar. Ancak çocukların diş fırçalama alışkanlığı kazanması çok önemlidir. Çünkü çocukların dişleri yetişkinlere oranla daha çabuk çürür. Çocukların fırçalama alışkanlığı kazanması içinse anne ve babaların tutumu ve yaklaşımları büyük rol oynuyor.

Dent Group Kids’ten Çocuk Diş Hekimi Dr. Dilara Uysal, çocuklarda diş fırçalama alışkanlığına ilişkin merak edilenleri yanıtladı.


Çocuklar dişlerini ne zaman fırçalamaya başlamalıdır? Doğru diş fırçalama nasıl olmalıdır?

Çocuklarda ağız ve diş temizliği, ilk dişin sürmesi yani ağız içerisinde görünmesiyle birlikte başlamalıdır. İlk diş sürmesi çocuktan çocuğa farklılık göstermekle birlikte genellikle 6. aydan itibaren görülür. Çocuklar kahvaltıdan sonra ve gece uyumadan önce olmak üzere günde 2 defa dişlerini fırçalamalıdır. Ağız ve diş temizliği çocuklardaki motor beceriler tam olarak gelişene kadar ebeveyn yardımı ile yapılmalıdır. Motor becerilerin gelişmesi 8 yaş civarına denk gelir. Çocuk kendi başına yardımsız bir şekilde banyo yapıp ayakkabı bağcıklarını bağlayabilene kadar mutlaka günde en az bir defa ebeveyn kontrolünde fırçalama yapılmalıdır. Bu destekli fırçalama seansının gece uyumadan önce yapılması tavsiye edilir. Diş sürmesini tamamlamış, ağız içerisinde 20 adet süt dişi bulunan çocukların ağız ve diş temizliğinin tam olarak sağlanabilmesi için diş fırçalamanın yanı sıra, uyumadan önce yapılan diş fırçalamadan sonra diş ipi kullanımına başlaması önerilir. Dişlerin arasındaki yiyecek artıkları ve plakların temizliğinde sadece diş fırçalamak yeterli olmaz. Diş ipi kullanımı da diş fırçalamada olduğu gibi ebeveyn tarafından yapılmalıdır. Çocuklar, yaşlarına ve diş yapılarına uygun, hekimleri tarafından önerilen fırçalar ile dişlerini fırçalamalı, yine hekimleri tarafından önerilen, yaş aralığı ve diş yapısına uygun flor oranına sahip macun kullanmalıdır.


Çocuklara fırçalama alışkanlığı kazandırmak için ne yapılmalıdır?

Çocuklarda diş fırçalama alışkanlığı kazandırabilmek için öncelikle ağız ve diş temizliğinin çocuğun hayat rutinine dâhil edilmesi gerekir. Diş fırçalamanın ilgi çekici hale gelebilmesi için fırça ile tanışmasının oyun temelli olması gerekir. Bir bardak su ve içerisine bırakılmış diş fırçası ile oyun oynaması sağlanarak bu tanışma eğlenceli hale getirilebilir. Bunun yanı sıra çocuğun ebeveynlerinin de hayat rutini içerisinde dişlerini fırçaladığını gözlemlemesi, bu fırçalama seanslarının ailecek ve oyun dâhil edilerek yapılması ilgisinin artmasına yardımcı olacaktır. Çocuğun gelişim dönemlerinde gösterdiği değişiklikler doğrultusunda, 2-3 yaş aralığında her şeyi ben tek başıma yapabilirim algısı geliştiği için diş fırçalamayı da tek başına yapmak isteyecektir. Bu süreçte diş fırçalamasını yapabilmesi için ona fırsat tanınmalı fakat mutlaka üstünden geçilerek ebeveyn kontrolü sağlanmalıdır. Bunun normal bir süreç olduğunu algılayabilmesi ve kabullenebilmesi için ebeveynlerin de çocuğun karşısında birbirlerinin diş fırçalamasını kontrol etmesi veya çocuğa kendi diş fırçalamalarını kontrol ettirmeleri gibi yöntemlere başvurulabilir.


Çocuklarda ilk diş hekimi muayenesi ne zaman yapılmalıdır?

Çocukların diş hekimi ile tanışmaları, ilk diş sürmesinden sonraki 6 ay içerisinde olmalıdır. Bu erken dönemdeki muayenenin amacı; anne veya bebeğe bakan kişinin ağız ve diş temizliğini nasıl yapacağı ile ilgili bilgilenmesini sağlamak, diş çıkarma dönemlerinde anne ve bebeği bekleyen durumlar hakkında aydınlatmak, diş sağlığını olumlu/olumsuz etkileyen beslenme şekilleri üstüne konuşmak ve en önemlisi çocuğun erken dönemde diş hekimi ile tanışmasını sağlayıp gelişebilecek olası fobi ve kaygıların önüne geçebilmektir.


Çocuklarda diş hekimi korkusu neden kaynaklanıyor? Bu korkuyu yenmek için nasıl bir yol izlenmelidir?

Çocuklarda diş hekimi korkusu; yaşanan, duyulan ve gözlemlenen olumsuz tecrübelerden kaynaklanır. Çocuğun diş hekimi ile tanışması için dişlerinde bir problem olması beklenmemelidir. İlk tanışmanın erken dönemde ve çocuğun hassasiyetlerine önem veren, doğru pedagojik yaklaşımı sağlayabilecek hekim ile olması diş hekimi korkusu oluşmaması için en önemli faktördür. Kaygı, daha önce tecrübe edilmemiş duruma karşı oluşan endişedir ve korku ile karıştırılmamalıdır. Diş hekimi ile ilk defa tanışan çocukta kaygı olması oldukça normaldir. Herhangi bir olumsuz tecrübe yaşanmamış/duyulmamış/gözlemlenmemiş ise, bu kaygının aşılması doğru yaklaşım ile oldukça kolaydır. Büyüme gelişim sürecinde düzenli diş hekimi kontrolü, çocuğun diş hekimi ve klinik ortamı unutmaması için yardımcı olacaktır. Bunun yanında her kontrol seansında çocuğu diş tedavilerine alıştırmak, hem koruyucu uygulamaları sağlıklı bir şekilde yapabilmek hem de ileride oluşabilecek olası diş problemlerini kolayca çözümleyebilmek adına önemlidir.


Çocukların ağız ve diş sağlığı için beslenmesi nasıl olmalıdır? Ağız ve diş sağlığı için yararlı ve zararlı olabilecek yiyecekler nelerdir?

Ağız ve diş sağlığı için beslenme düzenlenmesi ilk diş sürmesiyle birlikte başlar. İlk dişlerini çıkaran bebeklerin beslenmeleri anne sütü veya biberonla mama alımı şeklinde olur. Katı gıdalara henüz tam geçiş sağlamamış ve süt/mama ile beslenen bebeklerin de dişleri günde 2 defa temizlenmelidir. Gece dişlerimizi temizlemeye yardımcı olan tükürük akışı minimum olduğundan beslenme sıklığı az olmalı ve gece beslenme rutini arasında mutlaka bol su tüketimi sağlanmalıdır. Temiz ağız mendilleri ile diş yüzeyleri silinmelidir. Tamamen katı gıda tüketimine geçen çocuklarımız da neredeyse günde 6 öğün tüketiyorlar. 3 ana ve 3 ara öğün olmak üzere tüketilen yiyeceklerin çeşidi diş sağlığı açısından önemlidir. Özellikle ara öğünlerde sert gıdaların tüketimine yönelmekte fayda var. Elma, armut gibi meyveler, salatalık, havuç gibi sebzeler ve fındık, ceviz, badem gibi kuruyemişlerin ara öğünlerde tüketimi dişlerin üzerinde yapışıp kalan yemek kalıntılarını ve plakların temizlenmesinde yardımcı olur. Dişler üzerinde yapışıp kalan gıdaların (muz, hurma, kuru üzüm, kuru kayısı vb.) tüketimi akşam yemeklerinden sonraki ara öğüne kaydırılmalıdır. Son öğün sonrası da diş fırçalama ve diş ipi uygulaması yapılmalıdır. Karbonhidrat ve şeker içeriği yüksek olan bu atıştırmalıkların dişler üzerinde kaldığı süreyi minimuma indirmek diş çürük riskini azaltır. Marketlerden alınan paketli gıdaların, şeker içeriği yüksek olan meyve sularının tüketimi de sınırlandırılmalı. Mümkün olduğunca fırçalamaya yakın olan zaman diliminde ve sınırlı şekilde tüketilmelidir. Dışarıda vakit geçirirken yenilen şeker içeriği yüksek gıdaların zararını minimuma indirmek için tüketimin ardından bol su ile ağız çalkalama yapılmalıdır. Ayrıca çocuklarda ağız ve diş sağlığının desteklenmesi, ağız ortamındaki sağlıklı bakterilerin varlığını artırıp, asidik dengeyi koruyabilmek için günlük olarak kefir ve peynir tüketiminin yeterli miktarda olması önemlidir.


Çocukların ağız ve diş sağlığını olumsuz etkileyebilecek alışkanlıklar nelerdir?

Çocuklarda ağız ve diş sağlığı denilince akla sadece diş çürükleri gelmemelidir. Çene gelişimi de ağız ve dişlerin sağlığı için önemlidir. Çene gelişiminde genetik faktörlerin etkisi oldukça fazladır. Fakat genetik faktörlerin yanı sıra çocukların emzik ve biberon kullanım sıklığı ve süresi, parmak emme alışkanlığının olup olmaması da çene gelişimini dolayısıyla da diş gelişimini etkilemektedir. 3 yaşa kadar bu tip alışkanlıkların bırakılması ile ileride oluşabilecek çene ve diş problemlerinin önüne geçilebilir. Çene ve diş gelişimini etkileyen bir diğer faktör ise kulak burun boğaz problemleridir. Geniz eti, bademcik problemleri ve çeşitli etkenler sonucunda sık grip olup üst solunum yolu sorunlarından dolayı rahat nefes alamayan çocukların çene gelişimleri etkilenmektedir. Çocuk rahat nefes alabilmek için istemsizce, sıklıkla ağzı açık şekilde veya alt çenesini önde konumlandırabilir. Kas ve dokuların büyüme gelişim döneminde bu tip hareketlere maruz kalması, büyüme gelişimini o şekilde devam ettirmesine neden olur. Bu da ileride çene ve diş problemlerine sebep olabilir.

Diş Hekimi ve Protez Uzmanı Çağdaş Kışlaoğlu, çocukların diş fırçalama alışkanlığı kazanması için yapılması gereken 5 ipucunu sizin için açıklıyor.


1- Zorlamayın, alıştırın

Bunu bir görev haline getirmeyin. Çünkü çocuklar görevlerden çok oyunları sever. Bu noktada diş fırçalamayı bir görev gibi göstermek yerine eğlenceli bir aktiviteye dönüştürmek çocukların alışması açısından oldukça önemli olacaktır. Bunun için renkli diş fırçaları ve eğlenceli figürlere sahip diş macunları alabilir ve dikkatini çekebilirsiniz.


2- Diş fırçalama panosu hazırlayın

Eğlenceli bir aktiviteye dönüştürmenin bir diğer adımı ise teşvik etmektir. Bunun için bir diş fırçalama panosu hazırlayabilir, diş fırçaladığı günlere renkli stikerlar yapıştırabilirsiniz. Bir haftayı tamamladığında ise onu küçük bir hediyeyle ödüllendirebilirsiniz. Bu durum çocuğunuzu teşvik edecek ve diş fırçalamanın zamanla bir rutine dönüşmesini sağlayacaktır.


3- Doğru rol model olun

Çocuklar için en önemli rol model ebeveynleridir. Bu sebeple çocuğunuzun doğru rol modeli olun. Sizi diş fırçalarken görsün. Hatta bu aktiviteyi beraber yapın. Önce onun diş fırçalaması için yönlendirin. Sonrasında ise dişlerinizi fırçalarken sizin dişlerinizi fırçalamasına izin verin. Bu aktiviteyi beraber paylaşacağınız bir ana dönüştürün.


4- Kum saati yöntemine başvurun

Çocuklar oynamayı ve eğlenmeyi sever. Siz bu durumu eğlenceli hale getirdikçe çocuğunuz diş fırçalamayı kendisi isteyecektir. Bunun için bir kum saati alabilirsiniz. Kum saati dolana kadar en iyi diş fırçalayan kişinin yarışı kazandığı bir oyun fikri yaratabilirsiniz. Bu noktada dikkat edilmesi gereken, kum saatinin 2 dakikayı geçmemesidir. Daha uzun süreler çocuklarınız için can sıkıcı olabilir.


5- Oyuncak bebekleri devreye sokun

Çocukların hayatlarında büyük bir yer edinen oyuncaklar, diş fırçalama alışkanlığı kazanması için önemli bir rol oynuyor. Şöyle ki, diş fırçalamak çocuklar için zorunlu bir sorumluluk gibi gelir. Bunun önüne geçmek için yapmanız gereken çocuklarınızından oyuncak bebeklerinin de dişlerini fırçalamasını istemek. Böylece herkesin dişlerini fırçalaması gerektiğine inanacaktır.


Çocuklar için diş fırçalama oyunları


Seçenek sunun

Çocuğunuzun her şeyi tek başına yapma isteğini fark ettiniz ama çocuklar küçük elleriyle dişlerini iyi bir şekilde fırçalayamayabilir. Bırakın ilk hareketleri kendisi yapsın, asıl temizliği siz yaparsınız. Ayrıca diş fırçası seçmeye beraber gidip onun en sevdiği renk fırçayı satın alabilirsiniz.


Arkadaşını çağırın

Anne ve babasının diş fırçalama çağrılarına uymuyorsa banyoya en sevdiği oyuncak ayıyı getirin. Ya da bir kukla alın ve ona diş fırçalamasının kendisi için ne kadar önemli olduğunu anlattırın.


Dişçilik oynayın

Çocuğunuz diş fırçalamaktan korkuyor mu? Ona diş fırçalamanın korkunç olmadığını dişçilik oyunu oynayarak gösterin. Bir dişçi muayenesi yaratın, oyuncakları da dişçiye gelen müşteriler olsun, oyuncakların dişlerini fırçaladıktan sonra kendi dişlerini de fırçalayacaktır.

Leave a Reply

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir